Η γενοκτονία των Ποντίων (1916 – 1923) με 353.000 νεκρούς αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες γενοκτονίες του αιώνα μας.
Η 19η Μαΐου είναι ημέρα μνήμης της Ποντιακής Γενοκτονίας, και μάλιστα, με νόμο που ψήφισε τον Φεβρουάριο του 1994 η Βουλή των Ελλήνων ομόφωνα την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου, ημέρα που ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα, ως Ημέρας Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο μικρασιατικό Πόντο την περίοδο 1916-1923.
Η γενοκτονία είχε ως στόχο τους κύριους χριστιανικούς πληθυσμούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των διαδόχων της. Απλώς, σε αυτή τη γενοκτονία «οι Έλληνες ήταν τα πρώτα θύματα της εθνικοποιητικής ιδέας που θα έκανε την Τουρκία αποκλειστική χώρα των Τούρκων» , σημειώνει ο τότε πρέσβης των ΗΠΑ στην Οθωμανική Τουρκία, Ερρίκος Μοργκεντάου.
Η καταστροφή του Ποντιακού Ελληνισμού, όπως κι η Αρμενική Γενοκτονία και οι σφαγές των Ασσυρίων, αποτελούν, σύμφωνα με τον Τζορτζ Χόρτον, Γενικό Πρόξενο των ΗΠΑ στη Σμύρνη, παρακλάδια της κεντρικής απόφασης των Τούρκων να «τελειώνουν» με τους χριστιανικούς πληθυσμούς οι οποίοι δεν ήταν δυνατό να εξισλαμισθούν ή να απορροφηθούν στην τουρκική ταυτότητα.
Η μετατροπή μιας πολυεθνικής- πολυπολιτισμικής χώρας σε εθνικό κράτος μόνο με αίμα μπορούσε να γίνει, πίστευαν οι ευρωπαϊστές Τούρκοι.
Την 24η Απριλίου 1915 η κυβέρνηση της Κωνσταντινούπολης έδωσε εντολή για τη σύλληψη περίπου 250 Αρμενίων, που αποτελούσαν την αφρόκρεμα του αρμενικού μιλέτ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η κίνηση αυτή θεωρείται εναρκτήρια της Γενοκτονίας, πρώτη σε μια σειρά αποφάσεων και ενεργειών που οδήγησαν στο θάνατο εκατοντάδες χιλιάδες Αρμένιους, Ασσύριους, Έλληνες. Ωστόσο, η εξόντωση των Ποντίων είχε προγραμματιστεί πολύ πριν, όπως και οι ίδιοι οι Αρμένιοι αναγνωρίζουν.
Από το 1908, με τις αλλαγές που επιβάλλουν οι νεότουρκοι στις εκλογικές περιφέρειες και τον εκλογικό νόμο, γίνεται εμφανές ότι το ελληνικό στοιχείο το θεωρούν τουλάχιστον «ανεπιθύμητο». Όλες οι, μεθοδικές και σοφές ως προς τον σκοπό τους, αλλαγές έχουν ως στόχο τον αποκλεισμό των Ρωμιών από την εξουσία. Ο μόνος ρωμιός που εκλέγεται είναι υποψήφιος με το κόμμα των νεοτούρκων (της Ένωσης και της Προόδου). Το ίδιο ακριβώς θα συμβεί και στις εκλογές του ’12, μόνο που τότε το κλίμα θα είναι ακόμη πιο βαρύ κι η προεκλογική και μετεκλογική τρομοκρατία εις βάρος των Ελλήνων χωρίς προσχήματα, καθώς τα Βαλκάνια μπαίνουν στη δίνη του πολέμου.
Ακολουθούν, επίσης από το 1908, τα οικονομικά μέτρα με στόχο τους Έλληνες που οι νεότουρκοι πιστεύουν ότι θα υποχρεώσουν πολλούς να εγκαταλείψουν τη χώρα. Το κυριότερο ήταν η απαγόρευση σε υπό ελληνική σημαία πλοία να «πιάνουν» στα λιμάνια του Πόντου, όπου παραδοσιακά άνθιζε το ελληνικό εμπόριο. Κατακλείδα, το 1911, η αλλαγή της νομοθεσίας περί το στράτευμα. Ο νέος νόμος προβλέπει την υποχρεωτική στράτευση όλων των χριστιανών υπηκόων. Η αντίδραση πολλών ποντίων είναι αναμενόμενη: εγκαταλείπουν τα πάτρια, για να μη πολεμήσουν στο πλευρό των διωκτών τους και καταφεύγουν στην, παραδοσιακά εχθρική προς την Τουρκία, Ρωσία. Αξίζει εδώ να αναφερθεί ότι, έχουν προηγηθεί διώξεις και σφαγές Ελλήνων στην Ανατολική Θράκη -υπολογίζεται ότι περίπου 15.000 Έλληνες έχασαν τη ζωή τους εκεί το 1913, ενώ ολόκληρα χωριά λεηλατούνται και πυρπολούνται στην περιοχή των Μαλγάρων και της Χαριούπολης.
Συνεργοί των ευρωπαϊστών Τούρκων στη Γενοκτονία ήταν οι γερμανοί σύμμαχοί τους, σε στρατηγικό επίπεδο. Οι Γερμανοί θεωρούν το ελληνικό στοιχείο ιδιαίτερα επικίνδυνο. Σύμφωνα με μια σειρά πηγών, αυτοί απαιτούν τις διώξεις κατά των Ελλήνων, οι οποίοι αντιμετωπίζονται ως «εχθροί εντός φιλικού εδάφους». Εκτελεστές της γενοκτονίας οι τσέτες, ληστρικές ομάδες ατόμων κυρίως κουρδικής καταγωγής. Σφαγές, Πυρπολήσεις, Εξορίες, Βιασμοί, Λεηλασίες, Βανδαλισμοί, “Τάγματα Εργασίας” ήταν η μοίρα των Χριστιανικών Πληθυσμών, και, βεβαίως, των Ποντίων Ελλήνων.
Γενικό συμπέρασμα.. Οφείλουμε όλοι να θυμόμαστε. Οφείλουμε όλοι να τιμούμε… Έτσι λοιπόν κάθε χρόνο την ημέρα αυτή, εκπληρώνουμε ένα ηθικό, ιστορικό και εθνικό καθήκον. Τιμούμε τη μνήμη των θυμάτων της γενοκτονίας του ποντιακού Ελληνισμού και διεκδικούμε αγωνιστικά τη διεθνή αναγνώρισή της.
